Τακτικές εκμηδένισης της ενοχής- Wayne Dyer.

   Αρχίστε ν' αντιμετωπίζετε το παρελθόν ως κάτι που δεν μπορεί ποτέ ν’ αλλάξει, όσο πολύ κι αν το θέλετε. Πάει, τελείωσε: οποιαδήποτε ενοχή κι αν διαλέξετε δεν θα κάνει το παρελθόν διαφορετικό. Χαράξτε αυτή τη φράση στη συνείδησή σας: «Τα συναισθήματα ενοχής δεν πρόκειται να αλλάξουν το παρελθόν, ούτε θα με κάνουν καλύτερο». Αυτός ο τρόπος σκέψης θα σας βοηθήσει να διαφοροποιήσετε την ενοχή από τα διδάγματα του παρελθόντος σας.

   Αναρωτηθείτε τι αποφεύγετε στο παρόν νιώθοντας ενοχή για το παρελθόν. Αν αρχίσετε να επεξεργάζεστε αυτό τον ιδιαίτερο τομέα, θα εκμηδενίσετε την ανάγκη της ενοχής.

Ένας πελάτης μου, που για ένα διάστημα διατηρούσε μια εξωσυζυγική σχέση, προσφέρει ένα καλό παράδειγμα αυτού του είδους εκμηδένισης της ενοχής. Ο άνθρωπος αυτός ένιωθε έντονη ενοχή γι’ αυτή τη σχέση, μα εξακολουθούσε να το «σκάει» από τη γυναίκα του κάθε βδομάδα για να δει την ερωμένη του. Του τόνισα ότι η ενοχή για την οποία τόσο συχνά μιλούσε ήταν ένα εντελώς μάταιο συναίσθημα. Δεν βελτίωνε το γάμο του και ακόμη τον εμπόδιζε να απολαμβάνει την εξωσυζυγική του σχέση. Είχε δύο επιλογές: ή θα δεχόταν ότι θυσίαζε το παρόν του νιώθοντας ένοχος-μια που ήταν ευκολότερο από την προσεκτική θεώρηση του γάμου του και την προσπάθεια να αλλάξει αυτόν και τον εαυτό του- ή θα αποδεχόταν τη συμπεριφορά του. Μπορούσε να παραδεχθεί πως συγχωρούσε στον εαυτό του τις εξωσυζυγικές σχέσεις και να συνειδητοποιήσει πως το σύστημα αξιών του περιείχε κι αυτή τη συμπεριφορά που οι άλλοι, οι πιο πολλοί, ίσως καταδίκαζαν. Σ’ οποιαδήποτε περίπτωση, θα διάλεγε να εκμηδενίσει την ενοχή και ή ν' αλλάξει ή ν’ αποδεχθεί τον εαυτό του.

  Αρχίστε ν’ αποδέχεστε ορισμένα στοιχεία του εαυτού σας που εσείς έχετε επιλέξει, τα οποία όμως οι άλλοι μπορεί να αντιπαθούν. Έτσι, αν οι γονείς σας, ο προϊστάμενός σας, οι γείτονες ή ακόμη κι ο/η σύζυγος αντιτίθενται σε κάποια συμπεριφορά σας, αυτό μπορείτε να το θεωρήσετε φυσικό. Θυμηθείτε όσα είπαμε σε άλλο κεφάλαιο σχετικά με την αναζήτηση της έγκρισης. Είναι απαραίτητο να εγκρίνετε τον εαυτό σας` η αποδοχή από τους άλλους είναι ευχάριστη, μα όχι ουσιαστική. Από τη στιγμή που δεν θα χρειάζεστε πια την έγκριση, η ενοχή για κάποια συμπεριφορά, την οποία οι άλλοι δεν εγκρίνουν, θα εξαφανιστεί.

  Κρατήστε ένα «ημερολόγιο ενοχής» και καταγράψτε τις στιγμές ενοχής σας σημειώνοντας ακριβώς πότε, γιατί και με ποιον συνέβη, καθώς και τι αποφεύγετε στο παρόν βασανιζόμενοι με το παρελθόν. Το ημερολόγιο αυτό θα σας προσφέρει μια καθαρή εικόνα της συγκεκριμένης περιοχής ενοχής.

Αναθεωρήστε το σύστημα αξιών σας. Σε ποιες αξίες πιστεύετε και ποιες προσποιείστε μόνο ότι αποδέχεστε; Κάντε έναν κατάλογο αυτών των επίπλαστων αξιών και ζήστε σύμφωνα μ’ έναν κώδικα ηθικής που εσείς έχετε ορίσει κι όχι με κάποιον που σας έχει επιβληθεί.

  Καταγράψτε όλα τα άσχημα πράγματα που έχετε κάνει. Βαθμολογήστε καθένα απ’ αυτά σε μια κλίμακα ενοχής από το ένα ώς το δέκα. Προσθέστε τους βαθμούς σας και δείτε αν υπάρχει κάποια διαφορά με το παρόν, είτε πρόκειται για εκατό είτε για ένα εκατομμύριο. Η τωρινή στιγμή είναι πάντα ίδια και όλη σας η ενοχή είναι απλώς μια χαμένη δραστηριότητα.

  Αξιολογήστε τις πραγματικές συνέπειες της συμπεριφοράς σας. Αντί να ψάχνετε για ένα απόκρυφο συναίσθημα που θα καθορίσει τα «ναι» και τα «όχι» στη ζωή σας, σκεφτείτε αν τ’ αποτελέσματα των πράξεών σας είναι ευχάριστα και παραγωγικά για σας.

  Δείξτε σ’ αυτούς που υπάρχουν στη ζωή σας και προσπαθούν να σας χειραγωγήσουν με την ενοχή ότι είστε απόλυτα ικανοί να αντιμετωπίσετε την απογοήτευση, που τους προκαλέσατε. Έτσι, αν η μαμά αρχίσει να εφαρμόζει ενοχοποιητική τακτική λέγοντας «Δεν έκανες όπως σου είπα» ή «Εντάξει, θα φέρω εγώ τις καρέκλες, κάτσε εσύ να δεις τηλεόραση», απαντήστε με καινούργιο τρόπο, όπως: «Ωραία, μαμά, αφού θέλεις να το κάνεις` παρ’ όλο που σε πονάει η μέση σου και δεν μπορείς να περιμένεις λίγα λεπτά, φέρε μόνη σου τις καρέκλες. Μάλλον δεν μπορώ να κάνω τίποτε για να σε μεταπείσω». Θα χρειαστεί λίγος καιρός, αλλά τελικά οι άλλοι θα πειστούν κι η συμπεριφορά τους θ’ αρχίσει ν’ αλλάζει όταν δουν ότι δεν μπορούν να σας αναγκάσουν να επιλέξετε την ενοχή. Από τη στιγμή που θα εξουδετερώσετε την ενοχή ο συναισθηματικός έλεγχος που οι άλλοι ασκούν πάνω σας κι η δυνατότητα εκμετάλλευσής σας εξαφανίζονται για πάντα.

 Κάντε κάτι που ξέρετε πως πρόκειται να προκαλέσει συναισθήματα ενοχής. Πηγαίνετε, για παράδειγμα, να μείνετε σ’ ένα ξενοδοχείο όπου ο γκρουμ σας οδηγεί στο δωμάτιό σας, το οποίο μπορείτε άνετα να βρείτε και μόνοι σας` πείτε του ότι δεν θέλετε να σας συνοδεύσει, μια που έχετε μόνο μια μικρή βαλίτσα. Αν αρνηθεί, πείτε στον ανεπιθύμητο συνοδό σας ότι χάνει το χρόνο του και την ενεργητικότητά του, μια που δεν θα του δώσετε φιλοδώρημα για μια εξυπηρέτηση που δεν χρειάζεστε. Ή πηγαίνετε μια βδομάδα διακοπές μόνοι σας, αν το θέλετε, παρά τις ενοχοποιητικές διαμαρτυρίες των άλλων μελών της οικογένειάς σας. Αυτό το είδος συμπεριφοράς θα σας βοηθήσει ν’ απαλλαγείτε από την πανταχού παρούσα ενοχή που σχεδόν όλο το περιβάλλον σας, σας προτρέπει να επιλέξετε.

  Ο παρακάτω διάλογος αντιπροσωπεύει μια άσκηση λειτουργικών ρόλων μέσα σε μια ομάδα συμβουλευτικής θεραπείας υπό την καθοδήγησή μου, όπου μια κοπέλα 23 χρονών ερχόταν αντιμέτωπη με τη μητέρα της (το ρόλο της μητέρας έπαιζε ένα άλλο μέλος της ομάδας), επειδή ήθελε να φύγει από το πατρικό σπίτι. Η μητέρα χρησιμοποιούσε κάθε δυνατή αντίδραση πρόκλησης ενοχής για να την κρατήσει κοντά της.

 Αυτός ο διάλογος ήταν το τελικό αποτέλεσμα μιας ολόκληρης ώρας κατά την οποία η κόρη διδασκόταν πώς να καταρρίψει τα επιχειρήματα ενοχής της μητέρας της.

ΚΟΡΗ: Μητέρα... φεύγω από το σπίτι, ξέρεις... ΜΗΤΕΡΑ: Αν το κάνεις αυτό θ’ αρρωστήσω` ξέρεις καλά πόσο υποφέρω από την καρδιά μου και πόση ανάγκη έχω από τη βοήθειά σου για να παίρνω τα φάρμακά μου.

ΚΟΡΗ: Ασχολείσαι μόνο με την υγεία σου και νομίζεις ότι δεν μπορείς να τα καταφέρεις χωρίς εμένα. ΜΗΤΕΡΑ: Φυσικά και δεν μπορώ. Κοίταξε, ήμουν καλή μαζί σου όλα αυτά τα χρόνια και τώρα σηκώνεσαι και φεύγεις, αφήνοντάς με εδώ να πεθάνω. Αν σκέφτεσαι έτσι για τη μητέρα σου, μπορείς να φύγεις.

ΚΟΡΗ: Πιστεύεις ότι επειδή με βοήθησες όταν ήμουν παιδί, πρέπει να στο ξεπληρώσω μένοντας εδώ και να μη στηριχθώ στον εαυτό μου, να μη γίνω ανεξάρτητη... ΜΗΤΕΡΑ (σφίγγοντας το στήθος της): Μ’ έπιασε κιόλας ταχυπαλμία. Νομίζω ότι θα πεθάνω. Με σκοτώνεις, αυτό ακριβώς κάνεις.

ΚΟΡΗ: Έχεις τίποτε άλλο να μου πεις, προτού πεθάνεις;

Στο διάλογο αυτό η κόρη αρνείται να υποχωρήσει στη φανερά ενοχοποιητική τακτική της μητέρας της. Η κόρη ήταν κυριολεκτικά υποδουλωμένη κι οποιαδήποτε προσπάθεια της ν’ απελευθερωθεί και να είναι ο εαυτός της συναντούσε τις γεμάτες ενοχή κουβέντες της μητέρας της. Η μητέρα ήταν έτοιμη να χρησιμοποιήσει καθετί για να κρατήσει την κόρη της εξαρτημένη και κάτω από τον έλεγχό της κι η κόρη είτε έπρεπε να μάθει ν’ αντιδρά με νέο τρόπο, ή να παραμείνει υποδουλωμένη στη μητέρα της και στην ενοχή της, για το υπόλοιπο της ζωής της. Κοιτάξτε προσεκτικά τις απαντήσεις της κόρης. Όλες αρχίζουν με αναφορές που θεωρούν τη μητέρα υπεύθυνη για τα δικά της συναισθήματα. Λέγοντας της «νομίζεις», «πιστεύεις», κι όχι «νομίζω», «πιστεύω», το δυναμικό της ενοχής ελαχιστοποιείται μεθοδικά.

Αυτή είναι η ενοχή στην κουλτούρα μας, ένα βολικό όργανο χειραγώγησης των άλλων και μια μάταιη σπατάλη χρόνου. Η αγωνία, η άλλη πλευρά του νομίσματος, είναι διαγνωστικά ταυτόσημη με την ενοχή, αλλά επικεντρώνεται αποκλειστικά στο μέλλον και σ’ όλα τα τρομερά πράγματα που πιθανόν να συμβούν.

Wayne Dyer «Οι περιοχές των σφαλμάτων σας» εκδ. Γλάρος